OPBOUW EN HERSTEL VAN PEZEN
Na diagnose ligt de grootste klus die per revaliderend paard geklaard moet worden voor het terugdringen en genezen van weke delen blessures, niet bij de behandelend artsen, maar bij de verzorgers van het paard.
Vooral wanneer verzorgers van het paard voor het eerst met een weke delen blessure geconfronteerd worden, komt er veel informatie op ze af.
Het belang van opbouwschema’s wordt gevormd door de wijze waarop dit weefsel in elkaar steekt. Op deze pagina geven we meer inzicht in de structuur van het weefsel en factoren die een rol kunnen spelen. De informatie is uiteraard algemeen, maar kan een goede aanvulling zijn bij de algemene beeldvorming over peesweefsel.
DE OPBOUW VAN EEN PEES
Een pees bestaat uit bundels die zijn opgebouwd uit peesvezels. De peesvezels zijn onderling met elkaar opgebouwd via een verbindingsstof, collageen. Ook huid en onderhuids weefsel wordt met collageen gemaakt. Het verschil tussen het collageen in het elastische weefsel van de huid en dat van een pees, is de mate van ordening van de collageenvezels. In de huid zijn de collageenvezels losjes aangebracht. Dit bevat weinig "kracht". Echter, in de pees zijn de collageenvezels zeer goed georganiseerd in een paralel karakter. Het is die paralelle organisatie van collageenvezels ten opzichte van elkaar, die het weefsel een aanzienlijke toename in kracht geeft. Pezen hebben door hun unieke structuur een zeer grote treksterkte, zodat ze in staat zijn weerstand te geven tegen sterke bewegingskrachten van buiten. Zij moeten zorgen dat botgewrichten altijd binnen hun exacte ontwerp blijven bewegen, zodat ze niet beschadigen.
Wordt de pees echter teveel uitgerekt, krijgt hij een klap van buitenaf of staan de botten voortdurend in een vervelende stand, dan kan de pees scheuren of teveel uitrekken. Bij een te grote rekking, beschadigt de exacte opbouw van het collageen en wordt dus ook de trekkracht minder. 
Behalve hun kracht, hebben veel pezen de bijzondere eigenschap van elasticiteit; de analogie die kan helpen is die van een springstok of van een trampoline. De elastische terugslag van pezen geeft een substantiële bijdrage aan motoriek.
OVERREKKING EN VERSCHEURING
Bij overrekking van de pees is de pees uit elkaar getrokken en kunnen er holtes ontstaan gevuld met vocht of bloed, deze zorgen voor verdikking van de pees. Doordat de pees niet kapot is, zal het herstel snel zijn. Het paard heeft wel enige weken rust nodig, maar zal dan snel weer de oude zijn. De elasticiteit is vaak wel verminderd. Bij gedeeltelijke verscheuring is de schade groter. Bij beschadiging van de opbouw van collageenvezels nemen de beschermende kracht en opladende krachten van het weefsel af.
HERSTEL VAN BESCHADIGD WEEFSEL
De pees heeft een specifieke functie en bevat dus specifiek weefsel. Pezen genezen heel anders dan bijvoorbeeld huid of bot. Een pees bevat weinig bloedvaten, waardoor de aanvoer van voedingsstoffen en de afvoer van afvalstoffen helaas beperkt is.
1. DE ONTSTEKING
Kapot peesweefsel maakt eerst een ontstekingsfase door, waarin het kapotte weefsel wordt afgebroken. Dit duurt meestal tien dagen tot drie weken, het gat zou dan op een echo alleen maar groter lijken te worden, door de opruimactie van het lichaam en de retractie van de gescheurde vezels. De daadwerkelijke schade kunnen we daarom pas goed beoordelen, als de meeste kapotte vezels zijn opgeruimd. Rust en koelen zijn in die tijd de standaard, soms ontstekingsremmende medicatie, maar daar zitten ook nadelen aan, die we goed overwegen.
2. OVERBRUGGING
Daarna wordt de blessure door het lichaam niet gelijk door peesweefsel maar door afwijkend weefsel vervangen. De vezels liggen dan kriskras door elkaar. In deze periode is het een kwetsbaar stukje lichaam. In relatie tot het overige weefsel heeft het slechte elasticiteit. Het paard trapt er letterlijk zo doorheen en neemt dan zelfs snel overig nog gezond peesweefsel mee. Door de aanmaak van een soort bindweefsel wordt de schade eigenlijk slechts overbrugd, we noemen dit daarom de overbruggingsfase. Aan het begin van deze fase of het einde van de ontstekingsfase kan het bij sommige specifieke gevallen goed helpen moeder natuur te stimuleren via PRP, shockwave of stamcellen. Vervolgens moet het paard gaan beginnen met bewegen. Teveel stappen kan schade aanrichten, te weinig stappen geeft te weinig prikkeling aan het lichaam te herstellen. Om de belasting te bepalen zijn opvolgende echobeelden ontzettend belangrijk.
3. HERBOUW
Na de overbruggingsfase, de tijd is afhankelijk van de aandoening maar gemiddeld is dan ongeveer drie maanden, volgt de belangrijke remodelleringsfase (herbouw). In deze fase moeten alle verkeerd liggende vezels van het bindweefsel geleidelijk in de juiste richting worden gericht om de trekvastheid van de pees weer op te roepen. Hoe groter de beschadiging hoe langer de herbouw duurt. Het zal helaas nooit meer zo mooi geordend worden, als dat het was. Nieuw gevormd peesweefsel blijft altijd iets minder kwaliteit houden, wat geen probleem hoeft te zijn, want bij voldoende kwaliteit kan het paard nog prima verder.
Nu duidelijk is hoe peesweefsel zich afbreekt en herstelt, is gelijk duidelijk waarom we peesblessures heel graag in vroeg stadium ontdekken.
CONTROLE VAN HET HERSTELPROCES
Tijdens het herstelproces kijken we of de pees het patroon goed volgt. De controles zijn zeer belangrijk, omdat we dan exact weten hoe de pees het nieuwe werk op pakt.
VERDERE REVALIDATIE
Na diagnose kan het revalidatieplan worden opgesteld. We doen alle diergeneeskundige behandelingen zoals PRP en shockwave. Of dit handig is hangt van het exacte type peesblessure af. De vervolgecho's waar we progressie mee monitoren, gebeuren vaak gewoon op stal, omdat we dan al precies weten waar we moeten zoeken en wat we willen zien.
Gingen we in de eerste fase het beschadigde weefsel de nodige extra rust geven, in de volgende fase willen we heel graag dat het weefsel zich zo goed mogelijk gaat herstructureren. Middel hiervoor is het geleidelijk opvoeren van belasting, waarbij een goede bodem belangrijk is.
Bij sommige paarden kan dit echt een lastige periode zijn, omdat deze zich heel gezond voelt en zijn lichaam veel sterker in schat, als het daadwerkelijk is. Dus het wil nu vrolijk in de rondte gaan springen. Er zijn dan veel manieren om een paard iets rustiger te houden, neem vooral contact op als het te lastig wordt, om opties door te nemen.
We spelen hier met de wetten van de natuur en moeten accepteren dat we dan niet alles volledig onder controle kunnen hebben. Er zijn nu eenmaal paarden met van nature minder gunstige confirmaties enz. Maar denk ook aan nieuwe oorzaken van buitenaf, daar kun je als eigenaar niet altijd iets aan doen.
Hoefstand is altijd belangrijk. Vaak gebruiken we speciaal beslag om de pees te ontlasten. Alhoewel we weinig smeden hebben in onze werkregio, zijn er bij ons gelukkig wel meerdere hoefsmeden in de buurt die kwalitatief echt goed werk willen en kunnen leveren. In dat geval bespreken we de bevindingen en de specifieke wens voor speciaal beslag graag met uw eigen hoefsmid.
Blijf ook tijdens revalidatie het paard goed verzorgen. Het is zeker goed om extra buig en strekoefeningen te doen, ook omdat dit het paard mentaal bezig houdt.