Maagzweren bestrijden

Maagzweren effectief bestrijden

Paarden kunnen helaas maagzweren krijgen. Als er langdurige maagklachten zijn, heeft dat uiteraard effecten op het welzijn en de verdere gezondheid van een paard. Via toename in kennis over het ontstaan van maagzweren en paardenvoeding, is het voerbeleid inmiddels op veel stallen al fors verbeterd. Het aantal paarden met maagklachten neemt zo af en met minder maagklachten neemt het welzijn fors toe!

Echter, gelijkertijd is het heel belangrijk te weten dat zelfs uitmuntend voeren, helaas nog geen volledige garantie is, dat er helemaal geen maag/darmklachten meer kunnen ontstaan. Op deze pagina lichten we toe, waarom het bij maagklachten handig is concreet beeld te maken en te weten wat er exact speelt.

EEN KLEINE PAARDENMAAG

Paarden zijn herbivoren, gebouwd om de hele dag te eten. Bovendien is de maag van een paard een stuk kleiner, dan de magen van vergelijkbare diersoorten.

De relatief zeer kleine maag van het paard is eigenlijk een doorgeefluik want het heeft weinig opslagfunctie.

HET BELANG VAN SPEEKSELVORMING

Omdat paardenmagen steeds heel kleine hapjes moeten transporteren, maakt de maag heel vaak zuur aan.

Het paard is een echte knabbelaar, eet hij geen gras dan staat hij graag op takjes te kauwen, weer even likken aan een steen enz. Bij al die kauw- en likbewegingen maakt hij speeksel aan en dat is erg belangrijk, want dat bevat natriumbicarbonaat.

Natriumcarbonaat geeft de maagwand bescherming tegen de inwerking van het vele maagzuur tegen de maagwand.

Enerzijds kan er dan te veel zuur aangemaakt worden, anderzijds kan er te weinig speeksel gemaakt worden. Bij dit soort verstoringen ontstaan te veel zweren. Die kunnen liggen in het gedeelte boven het zuur. Maar ook kunnen er zweren zijn in het onderste gedeelte van de maag, waar altijd zuur is.

Dat noemen we echter allebei maagzweren, maar eigenlijk is het niet helemaal exact dezelfde aandoening. De ene soort zweer zit immers IN het zuur zelf en de andere soort zit BOVEN het zuur. 

SYMPTOMEN MAAGZWEREN

Onthou dat bij de opsomming van klachten, dat de gedragsveranderingen niet allemaal tegelijk aanwezig hoeven te zijn. Feit is vervolgens dat klachten stuk voor stuk helaas ook nog hele andere oorzaken kunnen hebben. Die zijn vaak ook op te lossen, maar de aanpak kan niet altijd dezelfde zijn.

Paarden klagen natuurlijk nooit verbaal. Helaas moeten we hier non-verbale taal interpreteren en die taal is bij maagzweren doorgaans wat minder dwingend dan bij mensen. Mensen die ooit echt een forse maagzweer hebben gehad, weten zelf al dat dat bepaald geen pretje is. Maagzweren kunnen in ongunstige gevallen van top tot teen je "hele zijn" gaan domineren. Bij een fikse maagzweer gaan mensen meestal spugen, maar paarden kunnen niet spugen, dus daar moeten we vooral niet op gaan wachten.

Wat dan voor paardeneigenaren over blijft zijn bepaalde non-verbale uitingen van irritatie en conditieproblemen. Men zou verwachten dat niet-meer-eten per definitie tot de non-verbale klachten hoort. Het is belangrijk te weten dat in praktijk zeker niet alle paarden bij forse maagzweren gaan stoppen met eten. Structureler minder gaan eten, doen paarden namelijk echt niet graag. Toch maar weer gaan eten, is in hun natuur overlevingstechniek. Een verminderde of meer wisselende eetlust komt wel vaker voor. Als het paard een geheel eigen eetplek heeft, is dat natuurlijk makkelijk te zien en meten. In een groep kan dat lastiger zijn en dan ziet men het dus doorgaans later. Of men ziet de buurman opeens heel snel dik worden;

Een ander symptoom kan zijn dat het paard suffig of nukkig wordt. We zien ook regelmatig dat paarden opeens veel meer gaan gapen of uit irritatie enorm gaan tandenknarsen of tanden langs hout of tralies strijken. Of luchtzuigen. Soms gaan paarden spontaan uitwendig speekselen of krijgen koliek. Maar al deze verschijnselen zijn uitingen die meer oorzaken kunnen hebben.  

Vaak worden problemen duidelijker tijdens actieve beweging. Volwassen paarden kunnen een hekel krijgen aan de singel, of opeens minder werkwillig lijken of gaan staken. Maagzweren geven veelal sterkere klachten bij inspanning, want het zuur gaat in de maag bewegen. Mensen die paarden met regelmaat goed beweging geven, ontdekken maagzweren dus vaak al eerder aan verandering in gedrag tijdens de beweging. 

Zijn er bovenin slechts enkele hele kleine zweertjes, dan geven deze meestal geen forse veranderingen in gedrag. Door diverse omstandigheden kunnen echter grotere zweren of zweren in het onderste gedeelte onstaan. Daar heeft het paard wel last van en dit type zweren gaan helaas niet vanzelf weer over.

Paarden met maagzweren reageren vaak gevoeliger op kleine voerveranderingen. Dat is logisch want er is een hogere gevoeligheid op de wand. Zo kan een paard met maagzweren meer moeite hebben met veranderingen.

Koliek kan door maagzweren komen. Gelukkig zien we andersom niet, dat paarden met koliek altijd maagzweren hebben. Als paarden vanwege koliek soms echt langere tijd moeten vasten, zien we uiteraard ook niet gelijk heel veel maagzweren ontstaan. Ga dus nooit een paard met koliek uit angst voor maagzweren stiekum toch voeren, want dat doet meer fout dan goed.

Veulens gaan vaak knarsen, speekselen en erg lang liggen. Als een veulen dat doet, is het belangrijk niet te wachten met het bellen van een paardenarts! Veulens zijn bijzonder kwetsbaar! 

MEERDERE OORZAKEN MAAGZWEREN

Duidelijk zal zijn dat alle bovengenoemde signalen soms ook weer andere oorzaken en redenen kunnen hebben.

De realiteit is dat uitmuntend voerbeleid, de kans op zweren zeker naar beneden drukt! Goed voerbeleid is voor gezondheid van ieder paard heel belangrijk en zorgt natuurlijk voor goede speekselvorming verspreid over de dag. Sommige bestanddelen in voer geven ook beduidend meer zuurvorming en irritatie in de maag, die geef je dus liever niet aan een paard met gevoelige maag.

Net als bij mensen geldt ook bij paarden, dat het ene karakter heftiger op stress gaat reageren dan het  andere. Een paard dat in de koppel onzeker is en veel wordt weggejaagd, heeft niet alleen veel meer dagelijkse stress maar ook concreet minder eten dus speekselvorming. Zo een paard heeft qua maagzweren omstandigheden dus tegen. Paarden zijn sociaal, maar de natuur is ook bikkelhard want kent eigen wetten, die we niet altijd kunnen vertalen naar een volledig democratisch en sociaal stelsel.  

Dat maagzweren vaak samen gaan met onbehandelde zwaardere gebitsproblemen of langdurig veel pijn in het lichaam is natuurlijk ook een feit. Ook bepaalde medicatie kan een hoog stressniveau voor de maag veroorzaken. Vervolgens bestaan er paarden met glutenallergie of helaas zijn er bij paarden ook auto-immuun ziekten.

Langere tijd stress in het lichaam door andere soorten pijn, bijvoorbeeld pijn in de hals enz, lijkt in praktijk ook grote aanjager van maagzweren. 

MAAGZWEREN KOMEN VOOR BIJ ALLE PAARDEN!

Er is veel onderzoek gedaan naar maagzweren bij racepaarden. Hier kwamen dan schrikbarende maagzweercijfers uit want juist racepaarden leefden in werkelijkheid helemaal niet onder professionele maar juist onder extreem slechte omstandigheden. Bergen krachtvoer, veel te weinig ruwvoer, extreme stresslevels in training dus men verzamelde de beste ingredienten voor een snelle toename van maagzweren. Zo kwam men op extreme percentages bij volbloed renpaarden (80-90%) en endurance paarden (70%).

Gelukkig lagen bij spring- en dressuurpaarden, de grootste takken van sport, de percentages al veel lager. Bij ‘gewone’ sportpaarden komen maagzweren gelukkig beduidend minder vaak voor. Immers, sportpaarden die onder gedegen omstandigheden getraind en gehouden worden hebben al snel veel minder extreme lichamelijke stress. De paardensport is wel degelijk opgezet ter versterking en voor het geven van afwisseling aan het paard. Dat sommige houders nu nog steeds denken dat hun individuele lintje en status een reden is extreme trainingsmethoden toe te passen, zal steeds harder onder druk gezet gaan worden door ruiters die laten zien dat het niet nodig is. Ook hier zien we progressie ontstaan.

Goed management kan cijfers aanzienlijk omlaag drukken. Maar blijf vooral op letten. Deze cijfers doen mensen soms denken dat veulens, recreatiepaarden en pensioenpaarden die soms louter hele dagen in een weilandje lopen geen zweren hebben, maar dat is dus weer onjuist. Veulens zijn zelfs gevoeliger.  Het is voor fokkers belangrijk te weten dat veulens juist bijzonder gevoelig zijn omdat bij veulens het maagsap zuurder is. Bij omstandigheden waarbij er onregelmatige melkopname komt is het belangrijk bij te sturen. Oudere paarden zijn ook gevoeliger omdat ze eerder een keer opeens gebitsproblemen ontwikkelen en dat is niet bevorderend voor speekselvorming.  Ook in de natuur hebben paarden last van maagzweren. Het is heel romantisch en dus heel fijn om te denken dat in de natuur alles duizenden malen beter voor het paard was. Maar daar waar het niet fijn ging, ging het ook gelijk veel sneller, nog veel minder fijn.  

Het is belangrijk te onthouden dat bij goed management, maagzweren helemaal geen typisch "sportpaarden" probleem hoeft te zijn. Net zoals haaruitval, niet louter voorkomt bij honden. Als ruiters onder eerlijke omstandigheden paarden sterker willen maken en fit willen houden via sporten en het paard heel graag altijd zo vrolijk mogelijk willen zien, zullen ze maagzweren wel eerder op merken en ook daadwerkelijk zo goed mogelijk opgelost willen zien. 

Al met al kunnen maagzweren vervolgens veel verschillende oorzaken hebben. Veel oorzaken kunnen we dan gaan beheersen, maar helaas nog niet alle oorzaken volledig.

Het aantal paarden met maagzweren door het voerbeleid, is nu op veel stallen al sterk teruggedrongen, maar alle oorzaken beheersen, zal nooit helemaal lukken, daarvoor zijn er nog te veel andere oorzaken over. 

bron: zoetis
 

Het motto is niet in exacte vakjes te denken maar vooral te blijven kijken naar het individuele paard en zijn gedrag. En gezien het feit dat er niet alleen eenvoudige oorzaken zijn zoals verkeerde voeding, maar helaas ook andere en zelfs veel complexere oorzaken, zullen maagzweren helaas altijd aanwezig blijven.

MAAGZWEREN BESTRIJDEN ZONDER VERSPILLING

Maagzweren kunnen leiden tot veel ongemak. Gaat het mis en was normale preventie er niet of werkte het niet toereikend, dan zijn er gelukkig vaak nog doeltreffende behandelmethoden. Effectieve en goed gecontroleerde medicatie is echter niet heel goedkoop en moeten altijd samen met het juiste management werken. Bij vage, niet exclusieve klachten via trial and error toch gelijk maar ongericht veel dure medicatie en supplementen gaan geven, is een optie. Een nadeel is dat dan best veel nodig is en het dus al snel verspilling is en vervolgens geen volledig inzicht geeft.

Er zijn helaas mensen die te graag een paard, even snel "wat" willen geven. Op internet zijn vele producten en supplementen te vinden. Maar de vraag moet zijn, hoe we een specifiek paard klachtenvrij gaan krijgen en houden. Dat is een ruimere vraag, want een klacht heeft niet altijd dezelfde oorzaak.

Door een kijkje in de maag met een scopie te nemen, weet je veel exacter, wat er nu echt speelt en wat we exact moeten gaan doen, om het paard snel en goed te helpen. Uit een scopie kan volgen dat er maagzweren zijn, en zo ja welke type maagzweren er zijn. Ook kunnen we het zien als er iets anders in de maag speelt, bijvoorbeeld de lediging niet goed gaat. Er kan zeker ook uit een scopie komen dat het paard veel signalen geeft, maar toch geen enkele last van maagzweren heeft. Dan weten we natuurlijk ook gelijk dat behandeling van maagzweren helemaal niet het pad is, waar een oplossing gaat liggen. Ook dat heeft uiteraard effect op de verdere aanpak.

MAAGSCOPIE BIJ PAARD OP STAL OF OP KLINIEK

Via scopie zien we bij maagzweren exact zitten waar ze zitten en hoe ze er uit zien. Zo een onderzoekje kan ook gewoon mobiel op stal. Meer informatie over het gastroscopisch onderzoek staat op een andere pagina.

Het zijn de beelden van de scopie die dan weer bepalen of en hoe we de meest effectieve medicatie kunnen op zetten, want dat is mede afhankelijk van de plaats, de omvang enz.

Om een maagscopie te maken moet het paard wel eerst vasten, anders zien we alleen maar voer en sap op de camera en geen maagwand. Met een slang naar binnen gaan is voor ons vervolgens dagelijks werk. In een iets grotere paardenpraktijk hebben we iedere dag wel paarden met koliek of een maagonderzoek. Het enige verschil is dat de slang bij de maagscopie iets dunner is dan de slang bij koliek en de dierenarts natuurlijk moet leren te schakelen.

Bij maagscopie willen we graag in alle rust de hele maag kunnen bekijken dus het paard krijgt eerst een ontspannend roesje. Daarna gaan we met het slangetje naar binnen. Paarden vinden een slang in de neus natuurlijk wel even vreemd en ze zijn op dat moment ook niet zo doodziek, dat ze het niet meer op merken. Maar echt heel vervelend vinden ze het doorgaans niet, want een paard heeft geen reflex tot spugen, zoals mensen wel kunnen hebben.

Omdat lang niet alle paardenartsen in onze regio investeerden in een maagscopie en aanverwante kennis in het schakelen met alle mogelijke beelden, heeft onze praktijk de afgelopen jaren juist extra veel maagonderzoek- en behandeltrajecten doorlopen en veel verdieping in dit onderwerp.  

Een maagonderzoek doen we op de praktijk, maar kan ook mobiel, bij het paard op stal. Bij paarden die op vreemd terrein heel onrustig worden, doen we het onderzoek iets liever bij het paard op stal, omdat het dan rustiger voor het paard is. Op stal moeten wel voldoende werkbare voorwaarden zijn, zoals een goede poetsplaats waar het paard kan vast staan, waar het voldoende donker is en electra is. Dus niet in een weiland. 

Een paard moet even vasten voor het onderzoek. Goed vasten is echt heel belangrijk want anders zien we alleen smurrie op de camerabeelden. Als dat op stal moeilijk heel goed geregeld kan worden, kan het natuurlijk ook bij ons op de praktijk plaatsvinden. Een maagzweren onderzoek kan vervolgens meerdere uitkomsten geven. In praktijk zijn de uitslagen zeer regelmatig toch weer net anders dan verwacht. Soms zijn er geen bijzondere zweren of zijn het er bijvoorbeeld juist veel meer of enkele grote, of zitten ze net ergens anders dan verwacht. Soms zien we impactie of horzellarven enz. We kunnen uiteraard ook een biopt maken en opsturen naar het lab, als dat handig is.  

Wat de uitslag van een scopie ook is, het vormt altijd belangrijke informatie, voor het bepalen van een verder gerichte aanpak. 

Geen scopie?

Sommige eigenaren denken dan weer dat een scopie een soort moordaanslag is, of via trial and error gokken goedkoper uit te zijn. Zo zijn er nog altijd dat paarden die lukraak bergen omeprazol krijgen en er is een enorme handel in supplementen ontstaan. Het is belangrijk te weten dat deze aanpak ook nadelen heeft, want klachten zijn niet altijd specifiek genoeg. Het is bovendien maar de vraag of je een gezonde maag langduriger wilt gaan "behandelen" met veel medicijnen, die ook nog eens niet heel goedkoop zijn. Vervolgens is het een feit dat niet alle maagproblemen daardoor op gaan knappen. Maar na trial en error met omeprazol is het dus ook niet juist te zeggen dat "maagzweren al zijn uitgesloten".

Zolang een dierenarts niet naar binnen ging kijken of van de eigenaar mocht gaan kijken, is er simpelweg geen diagnose. Een scopie is een relatief dure camera en vervolgens helaas ook kwetsbare camera en deze gaat dus soms minder lang mee dan gehoopt werd. Het maken van een scopie is niet iets dat iedere paardenarts al gelijk op de universiteit leert. Je moet van iemand leren dat lichtje richting door de maag te gaan loodsen en het vervelende is daarna... dat het je leert dat de uitslag niet altijd zo goed voorspelbaar is, als men denkt. 

Wie op let, ziet dat het management in het algemeen inmiddels op veel stallen echt enorm veel beter geworden is! Mensen gaan niet meer uren rijden met een paard die 8 uur geleden hooi kreeg. Er wordt veel meer hooi maar ook beter en zelfs getest hooi gevoerd, nauwelijks krachtvoer, sneller gereageerd door eigenaren enz. Zo komt het dat artsen die wel de scopie gebruiken om vermoeden en realiteit te blijven onderscheiden, nu de ontwikkeling signaleren dat de maagzweren inmiddels minder vaak boven liggen en vaker in het ondergelegen gebied. Dat was een paar jaar geleden nog andersom. Kortom: deze cijfers veranderen met de ontwikkelingen mee. Bij goed management met voldoende aandacht voor het individuele paard, liggen percentages ook veel lager.  

Het nadeel van te veel trial and error geneeskunde is allereerst dus dat het bergen bijkomende tryal en error kosten geeft en zeker niet altijd de beste oplossingen. Onthou liever dat de meeste marge niet gemaakt wordt op de scopie (uitvoerend werk), maar op het lukraak mogen verschuiven van dozen met medicijnen en supplementen, wat dan vervolgens heel vaak niets voor het welzijn doet! Dat kunnen we ook voor u regelen, maar daarmee mist een arts te vaak klinkende diagnoses en oplossingen, dus dat doen wij doorgaans niet. 

Als random omeprazol of supplementen niet werkten, wil dat helaas ook nog niet zeggen dat zweren niet de boosdoener waren. Zweren kunnen er helaas nog gewoon zijn. Er is een percentage paarden, die niet of nog niet voldoende gaan reageren bij de standaard medicatie.  Wel ontneem je zo paarden met klachten de kans, goed begrepen te worden.

SOORTEN MAAGZWEREN

Om bij het maken van een scopie de beelden en de verschillende mogelijke uitkomsten iets beter te gaan begrijpen, even wat anatomie. Bron: www.ulcergard.com (merial)

Bij het paard is de maag verdeeld in twee afzonderlijke gebieden met elk hun eigen ‘bekleding’ (epitheel). Het bovenste witte gebied is bekleed met een slijmvlieslaag (de epitheliale mucosa) en het onderste gebied is bekleed met kliercellen (de glandulaire mucosa).

De bovenste slijmvlieslaag (squamous mucosa)

Het bovenste gedeelte van de maag is ontworpen voor het mengen en bergen van de inhoud van de maag. Het is eigenlijk een verlengstuk van de slokdarm en is bekleed met ivoorkleurig verhoornd epitheel. In dit deel zijn geen klieren aanwezig en dit deel is dan ook niet betrokken bij de echte verteringsprocessen. Dit is echter wel de meest voorkomende plaats om zweren te vinden. De bekleding van dit deel van de maag is erg dun en heeft niet veel mechanismen om zich tegen het zuur, geproduceerd door het onderste deel, te beschermen.

De overgangslijn, margo plicatus

De overgang van het ene naar het ander gebied is met een camera erg duidelijk te zien en de lijn die de scheiding afbakent wordt ‘de margo plicatus’ genoemd. Op of net boven deze lijn bevinden zich dus de meeste maagzweren.

De onderste laag met kliercellen (glandular mucosa)

Het onderste deel scheidt de maagsappen uit, nodig om het voer te verteren. Dit deel beschermt zichzelf echter tegelijkertijd door naast het zuur ook extra slijm en bicarbonaat te vormen die de wand tegen de zuuraanvallen beschermen. Deze regio is dus standaard blootgesteld aan zuur, als we hier maagzweren zien, komt dit doordat de beschermingsmechanismen falen.

Hier is helaas niet alles volledig bekend, dit probleem is in praktijk goed en soms opeens veel moeilijker te behandelen.

Het beeld kan aanleiding zijn dingen iets anders te gaan doen, denk aan testjes via biopt of gluten of overstappen op andere medicatie.

BEELDEN VAN MAAGPROBLEMEN

Voor de beeldvorming even wat beelden met onze mobiele camera. Als we geen of slechts heel weinig maagzweren zien, hebben we een schone paardenmagen. Dan weten we dat er andere oorzaken voor het gedrag zijn, deze kunnen dan onschuldiger zijn of soms juist uiteindelijk gemener van aard.

SPLASH LESIONS

Het mechanische contact (klotsen) van het zuur uit het onderste kliergedeelte tegen het bovenste verhoornde gedeelte kan een oorzaak zijn van vele kleine zweertjes boven de margo plicatus (splash lesions).

Wat belangrijk is, is dat we paarden niet met een hele lege maag gaan laten sporten. Als een paard al enige tijd een lege maag heeft, geef hem dan gewoon alvast een kwart plakje ruwvoer, vlak voor of tijdens het opzadelen. Ga liever niet met een lege maag, een trailerrit maken. In de trailer richting wedstrijd wat hooi hangen, is ook nuttig.

Beelden zeggen meer dan woorden, dit filmpje van Cavalor dat wij van hun mogen gebruiken geeft ook zeer heldere beeldvorming. 

ESGD PAARDENMAAG

Hier heeft het paard maagzweren in de bovenkant van de paardenmaag.  

EGGD PAARDENMAAG

EGGD beelden, zweren in de onderkant van de paardenmaag. Ongewenste beelden in de onderkant van de paardenmaag. We zien in het algemeen dat deze paarden zeer gefrustreerd kunnen raken, omdat heel stil staan ook geen soelaas biedt. In praktijk geven deze paarden dus vaak ook een iets ander klachtenbeeld, dan de zweren bovenin. 

Deze zweren behandelen we direct net iets anders, want dit is zeker niet exact dezelfde oorzaak en aandoening. Dit gebied is opvallend minder vaak te relateren aan periodes slecht voeren. In een gelukkig nog altijd laag percentage van de gevallen zien we dus ook dat intensieve medicatieve behandeling en perfect voeren wel verbetering maar nog geen afdoende soelaas biedt.

Er is inmiddels een vrij harde test op glutenallergie en we zien bij positieve uitkomst en bij strikte doorvoering van alle benodigde veranderingen, deze paarden dan ook op knappen. Dat betekent overigens niet, dat ieder paard opeens glutenvrij op alpenbloemetjes moet!  

Het is het EGGD gebied, waar we paarden gelukkig ook heel vaak kunnen helpen, maar helaas een klein percentage overblijft dat met de beste wil en specialist van de wereld nog niet altijd snel naar volledige genezing te loodsen is, omdat daar andere onderliggende problemen zijn. Echter, gelukkig is dit een zeer klein percentage en het zijn niet de verkopers van voer die nu natuurlijk "verlaagd in gluten" wordt, maar de verdere wetenschap gaat er voor zorgen dat dit percentage straks verder naar het nulpunt gaat.

MAAGIMPACTION

Tijdens het onderzoek kan ook naar voren komen, dat zelfs na vasten, de maag niet goed leeg gaat. We noemen dit impaction. Impaction is natuurlijk ongewenst. Er ligt letterlijk een bal zwaar in de maag te zijn. Dat behandelen we anders. . 

HORZELLARVEN OP DE MAAGSCOPIE

In kleine hoeveelheid geven deze geen problemen, maar grote hoeveelheden zijn niet heel tof voor de maagconditie van een paard. Als je veel gele eitjes ziet, probeer deze dan ook weg te schrapen. Ze zijn dan echter meestal al gelikt door het paard. De mogelijke vorming van veel horzellarven in de maag, is een van de redenen dat je in december, als er geen eitjes meer gelegd worden, wel met Equest Pramox wilt gaan ontwormen.

Deze standaard ontworming is dus mede vanwege de maagconditie een uitzondering op het beleid in de rest van het jaar, waar we in verband met resistentievorming op stallen waar de besmettingsdruk laag is, liever ontwormen naar behoefte. Die behoefte zie je soms al met het blote oog en we gebruiken de microscoop. Zie het onderdeel mestonderzoek.

MEER INZICHT IN DE OORZAKEN

We gaan hier verder met voerbeleid. Het voerbeleid en kwaliteit van het voer is niet overal hetzelfde en kan vorming van maagzweren in de hand werken. Maar er zijn dus zeker nog andere factoren die er voor kunnen zorgen dat paarden bij aanwezigheid van een kundig voerbeleid, toch maagzweren kan ontwikkelen.

Goed voeren dringt zweren terug maar sluit maagproblemen niet uit. Met name voor de maagzweren in het onderste gedeelte kunnen meerdere oorzaken hebben. Gelukkig is dat slechts een gedeelte van de zweren en kunnen we ook in dit gedeelte heel vaak de de pijn en irritatie wegnemen.

Omdat voer zo belangrijk is bij maagzweren, hier wat algemene uitleg over hoe een paard eet.

VOER BETER VERDELEN OVER DE TIJD

Ook als paarden niet eten gaat de productie van zuur door, in tegenstelling tot de mens waar de maagzuurproductie pas op gang komt rond etenstijd. Het is dus belangrijk rondom de klok van 24 uur, de voeropname goed te verdelen.

Een wild steppe paard dat de hele dag kan grazen, heeft het paard van nature een voortdurende productie van maagsappen/zuur voor de spijsvertering. Dit betekent continu, 24 uur per dag en 7 dagen in de week een productie tot 9 liter zure vloeistof per dag. Drinken doet een paard in de natuur niet de gehele dag door. Hij heeft geen flesje water in de tas, maar moet het hebben van frequent bezoek met de kudde aan een waterbron.

Natuurlijk is een keer even niet eten of een keer stress niet altijd gelijk een groot langdurig maagzweren probleem. Daar spelen we niet graag mee, maar mogen we wel heel blij mee zijn, want dan zouden paarden nooit even ziek kunnen zijn, zonder gelijk zweren te krijgen. Koliek kan komen door maagzweren maar gelukkig heeft niet iedere kolieker die langer moet vasten, daarna gelijk maagzweren. 

Het ‘eetgedrag’ is een belangrijke factor. Tijdens het eten van ruwvoer maakt het paard ruim speeksel aan, speekselmenging van voer is de eerste belangrijke stap in het verteringsproces. Speeksel is belangrijk als glijmiddel door de slokdarm, zorgt ervoor dat het voer goed mengt met de maagsappen en werkt ook als buffer tegen het maagzuur. Ter vergelijking: voor een kilo ruwvoer is 40min kauwtijd nodig, en wordt 3.5L speeksel gevormd tegenover 10min kauwtijd en 1L speeksel bij een kilo krachtvoer. Bovendien wordt ruwvoer in de maag ook langzamer verteerd dan krachtvoer waardoor ruwvoer langer in de maag aanwezig blijft. Dat is bij voortdurende zuurproductie heel nuttig.

Wanneer een paard een langere tijd geen goed kauwgedrag heeft (geen tijd krijgt, een gebitsprobleem, geen zin in eten heeft) wordt de maag gedurende die periode steeds weer onderworpen aan zuur zonder de bufferende en neutraliserende werking van voer en speeksel. Te veel suikers zien we niet graag in het voer, want ze maken de maag zuurder.

We weten dat het met name langdurige stress en langere tijd steeds weer te weinig ruwvoer en kauwen, dat grotere kans geeft op toename van zweren. De reden dat stress een factor is, is omdat bij stress de doorbloeding van maag kan verminderen waardoor de wand extra gevoelig gaat worden, de maag kan gaan samenknijpen waardoor het zuur uit het onderste gedeelte boven de scheidingslijn (margo plicatus) komt en etsend kan gaan inwerken op het onbeschermde gedeelte daarboven.

Met een te lang leeg staande maag, heel hard gaan werken is niet handig. Het mechanische contact (klotsen) van het zuur uit het onderste kliergedeelte tegen het bovenste verhoornde gedeelte kan een oorzaak zijn van vele kleine zweertjes boven de margo plicatus (splash lesions). Sommige paarden eten niet als de trailer rijdt. Het is heel slim paarden die veel op pad gaan, eerst te gaan leren dat een trailer een veilige plek is, waar hij dus ook kan eten. Zo leert het al dat als u een keer wat verder of langer weg met hem weg bent, dat extra laagje hooi te eten. Ga dus vooral wel leuke dingen doen met een paard, maar bouw gewenning geleidelijker op.

Tot slot kan langdurig gebruik van geneesmiddelen, waaronder ontstekingsremmers (NSAID’s), het ontstaan van maagzweren in de hand werken. Deze medicijnen hebben namelijk als bijwerking dat de beschermende laag van het kliergedeelte wordt aangetast. Deze maagzweren zitten dan ook veelal in het onderste kliergedeelte van de maag. Het gaat dan om langdurig gebruik, wat toegepast doen als het lichaam langdurig veel pijn heeft. Helaas is medicatie soms nodig om iets uit het lichaam te krijgen, maar af en toe komen daar dus maagzweren bij. Er is dan een hele duidelijk externe reden voor het ontstaan, dat is relatief beter dan een onbekende interne reden. Chronische pijn is op zichzelf ook al een ware aanslag op de algehele gemoedsrust, want dat geeft vermoeidheid en negatieve energie. 

GERICHTE BESTRIJDING VAN MAAGZWEREN

Gelukkig zijn we door slim management in staat heel veel maagzweren bij paarden te voorkomen en anders weer op te lossen. Slechts bij enkele paarden ontmoeten we zelfs na gerichte behandeling toch een chronische gevoeligheid. Dan heeft het paard vaak ook nog andere problemen.

Het meest effectieve behandelplan is dus afhankelijk is van de locatie en de omvang van de zweren. Omeprazole is de best werkzame stof. Momenteel is er slechts 1 werkzame stof “omeprazole” (onder meerdere merken uitgebracht) goedgekeurd en wereldwijd ingezet tegen maagzweren bij paarden.

In de normale wedstrijdsport is deze stof niet verboden. In de draf en rensport is starten bij gebruik van dit middel niet toegestaan.

GOED GECONTROLEERD PRODUCT

Met omeprazole en medicijnnamen wordt helaas wel eens gerommeld, terwijl de exacte samenstelling voor paarden hier echt goed moet kloppen voor goed resultaat. Wij gebruiken een specifiek voor paardenmagen ontwikkeld en samengesteld, zeer goed gecontroleerd eindproduct.

Er zijn opvallend veel middelen tegen maagzweren te koop, waarvan het zeer onduidelijk is of helaas helemaal niet onduidelijk is, dat het doet wat de tekst op de verpakking beloofd. Maatregelen tegen misleidende communicatie zijn niet in het vooruitzicht. Er wordt van hogerhand alleen ingegrepen als er gevaar ontstaat voor de volksgezondheid bij consumptie van paardenvlees of er zware risico's kunnen ontstaan voor de gehele paardenstapel, zoals bij bijvoorbeeld resistentie tegen wormmiddelen het geval is.

Maagzweren zijn irritant maar niet besmettelijk en niet direct dodelijk, dus er is geen vorm van regulering in het vooruitzicht.

Gemiddeld echt veel minder last van maagzweren hebben begint zeker met preventie. Maar minder lang last van maagzweren, heeft vervolgens alles te maken zeker ook te maken met enige nuchterheid. Zijn er signalen die echt lijken op maagzweren, ga dan liever niet langdurig rommelen met middelen waarvan de werking niet kon worden aangetoond en/of de constante samenstelling niet nauwkeurig genoeg wordt gecontroleerd. De meeste paardenziektekostenverzekeraars vergoeden daarom ook geen trial en error pogingen met omeprazol, zeker niet van onbekende samenstelling. Ook al zou dat wel goedkoper voor verzekeraars zijn. Maar starten met klinkende diagnoses en een goed behandelplan kom iedereen vaker verder mee.

Waar prettige samenwerking en goede conditie van het meest bijzondere dier op aarde centraal staat, is management van de maag en darmen iets dat je zo goed mogelijk op orde wilt houden.

SAMEN MET ALGEHELE PREVENTIE

Inzake het stal en voermanagement, zien we over het algemeen dat op veel stallen waar we komen, er steeds beter gevoerd wordt. We zijn dol op slowfeeders, maar houdt wel het gebit in de gaten.

Het voldoende frequent voeren van ruwvoer is echt een belangrijk middel om bij gevoelige paarden maagzweren te voorkomen omdat hierbij optimaler gebruik kan worden gemaakt van de speekselproductie. Bij voorkeur zien we graag dat paarden minimaal 3 keer, verdeeld over de dag, echt voldoende ruwvoer gevoerd krijgen. Zeker voor paarden op vlas of houtvezel is het van belang dat er op tijd weer wat te knabbelen is. Slowfeeders kunnen het paard langer bezig houden.

Bij voer moet niet alleen aan maagzweren gedacht worden maar vooral ook aan de behoefte van een individueel paard.  Net als bij mensen zijn er grote verschillen tussen paarden in de aanleg snel te dik of te dun te zijn. De ene sport graag veel, de andere niet. Het is het beste om talenten voor dikworden ander hooi te geven dan paarden die hoog in beweging staan of van nature het postuur hebben van een frans frietje.

Overgewicht bij paarden is veel gevaarlijker dan bij mensen, omdat we weten dat paarden met overgewicht gemiddeld sneller hoefbevangen gaan raken. Hoefbevangenheid kan zo pijnlijk worden dat iedere vorm van pret in het leven weg zakt. Daarom zijn wij er geen voorstander van, ieder paard onbeperkt te laten eten, zeker niet als paarden via hun omvang al laten zien dat ze in een serieus verhoogde risico zone komen. 

Over het algemeen is het voeren van veel suikerrijk krachtvoer al sterk teruggedrongen. Indien een paard over voldoende ruwvoer kan beschikken kan dit vaak aangevuld worden met vitamines (zeker in de winter) en is het zelden nodig een zeer groot atletisch type paard veel extra krachtvoer per dag te geven, ook niet deze zeer grote superatleet hoog in de sport loopt.

Een kleiner paard krijgt dus veel minder tot.... geen krachtvoer. Verreweg de meeste paarden kunnen het gehele jaar door zonder krachtvoer, mits er aanvullende vitamines en mineralen komen. Let op, hier staat niet dat ieder paard goed zonder krachtvoer gaat. Het is zeer afhankelijk van het type paard en bewegingsschema.

In het algemeen zien we gelukkig in de praktijk dat een paard bij het overslaan van een voerbeurt of een keer vasten bij koliek enz, er bij normale gevoeligheid zeker niet direct heftige maagzweren ontstaan. Weidegang zou kunnen zorgen voor een continue opname van ruwvoer en is de meest natuurlijke preventieve maatregel ter voorkoming van zweren. Echter, een wei is niet overal hetzelfde. Zo moet er dan wel gras op de wei staan. Een dag wat minder gras, is niet gelijk altijd een probleem, maar voortdurend langere tijd te veel zuur, kan wel een probleem geven. Op tijd hooi bij gaan voeren, terwijl het paard op het weiland staat, is dan goed. Dan zijn er minder problemen in de overgangsfase najaar-winter. Leg hooi nooit op zand. 

EXTRA PREVENTIEVE MAATREGELEN

Mocht een paard terugkerende stress hebben tijdens een bepaalde gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld bij verhuizen, nieuwe groep, voor het eerst op pad enz of reeds bekend zijn dat het vatbaar is voor zweerontwikkeling, dan kunt u overwegen het paard voor die gebeurtenis Equitop Pronutrin kunnen geven. Dit product legt een extra beschermend slijmlaagje in de maag zodat het zuur de maagwand niet kan irriteren. De werking daarvan is aangetoond. Ook kunt u om Omeprazole vragen, als u al weet dat het paard gevoelig is.

Onderzoek toont ook aan dat een hoog zetmeel- en suikergehalte in het krachtvoer sneller kan leiden tot maagzweren, terwijl vet eerder een beschermende functie lijkt te hebben. Zeker bij paarden die snel veel stress hebben, is het zeker handig daar rekening mee kunnen houden. Soms is het handig vet aan het voer toe te voegen in de vorm van maisolie. Luzerne zijn de meningen over verdeeld en er zijn meerdere varianten dus in zijn algemeenheid is hier niet op te antwoorden. Paarden met maagzweren mogen alleen nog de hele zachte en anders niet. 

Sommige partijen hooi bevatten veel suikers, dat kun je met het blote oog niet altijd zien. Een test kost ongeveer 20 euro. Kortom: heel vaak kunnen heel eenvoudige aanpassingen, gevoelige paardenmagen tot bedaren brengen. Werkt dit niet dan kan een goed extra-hulp-plan opgezet worden. Mocht dat niet werken, dan vinden we via aanvullend onderzoek soms weer nieuwe wegen.

Dan is er echt nog maar een heel klein groepje paarden over, die chronische klachten hebben en verdere bijzondere oorzaken.

OBESITAS EN MAAGZWEREN

Ook bij paarden die veel te dik zijn en hele dagen eten en hele dagen ontspannen mogen mediteren, vinden we maagzweren op de camera. Obesitas wordt soms gezien als het walhalla van het paardenwelzijn, maar het tegendeel is van toepassing. Het grote nadeel van obesitas is dat deze paarden gewoon ook maagzweren kunnen hebben maar ook nog extra gevoeligheid voor hele andere problemen, die veel slechter behandelbaar zijn en meer negatief effect op welzijn kunnen geven. Denk niet alleen aan gewrichtsproblemen maar ook aan hoefbevangenheid. Laat maagzweren geen motivatie zijn, voor het mogen vormen van obesitas!

Een echt gezond paard dat geen bijzondere gevoeligheid voor maagzweren heeft, kan zelfs best een keer een dag zonder voer, zonder gelijk veel of grote blijvende zweren te ontwikkelen. Dat is niet iets om uit te gaan proberen maar wel heel fijn, anders zou iedere vorm van ziek zijn of koliek of uurtje stress gelijk zweren geven. Gelukkig is dat in praktijk bij verreweg het grootste deel van de paarden, echt niet zo.

Laat maagzweren dus geen reden zijn, verkeerde dingen te gaan doen. 

VERDERE VRAGEN

Op het spreekuur kun je deze direct met de artsen bespreken!