KOLIEK
Bij koliek heeft het paard pijn in de darmen. Het is een paardtypische aandoening en een spoedgeval.
Neemt u bij de eerste symptomen gerust direct contact met ons op om te overleggen. Het is niet altijd nodig dat we direct komen, maar overleg is altijd prettig, zo weten we ook dat het misschien nog wel nodig wordt, dat we later gaan langskomen.
SERIEUS
Koliek is serieus, het loopt meestal goed af, maar soms neemt koliek zeer nare wendingen en wordt koliek levensbedreigend.
Door het paard op te voelen, komen we meer te weten over het type koliek en wat we bij deze koliekaanval het beste kunnen doen.
We kunnen het paard gaan helpen via ontspanners, pijnstillers in het bloedvat en soms parafine of vloeistof tegen uitdroging via de maag (bij verstoppingen en soms bij heftige gaskoliek). Als we gelijk voelen dat het een nare vorm is en operatie een optie is, dan gaan we het paard doorsturen naar de universiteit. Maar we hopen natuurlijk altijd, dat dat niet nodig is.
Het onderstaande filmpje legt meer uit over de symptomen.
:
ANATOMIE
Paarden zijn in relatie tot andere diersoorten erg gevoelig voor darmproblemen.
Dit komt omdat de totale lengte van het maag-darm kanaal een relatief erg lange weg met soms haakse bochten is. Bij een een volwassen paard moet voedsel zo een reis van bijna 40 meter afleggen.
Bron:www.verterinaryjournal.com
DE SLOKDARM
Na het kauwen komt het voer via de slokdarm eerst in de maag.
Soms ontstaat hier, door diverse redenen zoals bijvoorbeeld te snel willen eten, een slokdarmverstopping. Dat geeft een iets ander beeld dan koliek. Het paard kan dan ook gaan willen liggen en doet druk, maar ook komen er dan uiteindelijk slijm en voedseldeeltjes uit de neus. Als u denkt dat het een slokdarmverdarmverstopping klik dan hier verder.
NA DE SLOKDARM
De maag van een paard is dan relatief klein (8-15 liter).
De uitgang van de maag is aangesloten op de dunne darm. Deze is meer dan 20 meter lang en komt uit in de dikke darm.
Op de overgang van dunne naar dikke darm zit een relatief grote, blind eindigende uitpuiling; de blinde darm. Deze kan bij het paard een inhoud hebben tot meer dan 30 liter en ligt aan de rechterkant in de buik. De dikke darm neemt vervolgens het grootste deel van de linker buikhelft in beslag. In de darmen wordt het voedsel afgebroken om nuttige stoffen vrij te laten komen. De rest van het voedsel wordt langzaam naar achter geduwd door ritmische golfbewegingen (contracties) van de darm. Na het passeren van de dikke darm komt het onverteerde deel van het voer als mest via het rectum weer naar buiten.
De dikke darm kan vervelende problemen geven, omdat deze op een paar plaatsen heel nauw en haaks omslaat. Doordat de dikke darm bijna volledig los in de buik ligt veroorzaakt eventuele gasproductie ook snel liggingsveranderingen.
VAN THEORIE NAAR DAGELIJKS WERK
Paarden hebben meestal koliekvormen die snel weer overgaan.
Als gespecialiseerde paardenartsenpraktijk is het behandelen van “koliekgevallen” bepaald geen boekentheorie, maar behoort het al jarenlang tot het dagelijkse werk. Er zijn soorten koliek, daar gaan we nu wat meer over uitleggen.
KRAMPKOLIEK
Krampkoliek is één van de meest voorkomende oorzaken van koliek. De naam spreekt voor zich, de pijn ontstaat doordat delen van de darmen verkrampen.
Belangrijke oorzaken hiervan zijn dat het paard ‘iets verkeerds’ heeft gegeten waardoor de vertering verstoord is en er stoffen gevormd worden die de darm doen verkrampen.
Het is één van de minst ernstige vormen van koliek. Soms is de mest wat waterig en de darmwerking zal zelden helemaal stil vallen. Krampkoliek gaat vaak na een kwartiertje rustig stappen weer over.
Blijft de koliek na het stappen toch aanhouden, dan is het beter om contact op te nemen. Het wordt dan zaak te controleren of het daadwerkelijk krampkoliek betreft.
ZANDKOLIEK
Zandkoliek geeft meestal een lichte, maar regelmatig terugkerende koliek.
Zand schuurt ook aan de binnenkant van de darmen en beschadigt het slijmvlies waardoor verstoring van de darmfunctie optreedt met kramp en pijn als gevolg. Het paard of de pony wordt hier suf van en niet lekker.
Paraffineolie via de neussonde in de maag kan dan heel bruikbaar worden, om het zand samen met de mest mee naar buiten te gaan nemen.
Zand heeft veel effect op spijsvertering. De mest kan ook gaan wisselen van consistentie, soms waterig en soms weer normaal. Te veel zand in de darmen is natuurlijk ook niet goed voor de opname van stoffen.
Sandclear kan vervolgens goed werk gaan doen, als het er al is.
Vervolgens is het belangrijk de opname van zand tegen te werken. Denk aan een te korte weide of in het najaar als gras met wortel en al uit de grond wordt getrokken. Een masker kan een paard veel buikpijn besparen. Voer ook geen hooi op het zand, de restjes worden uit het zand opgegeten met grote hoeveelheden zand erbij.
VERSTOPPINGSKOLIEK
Ergens in de darmen (vaak in de dikke darm) zit een blokkade waardoor de mest niet kan passeren. Een voorbeeld hiervan is een paard dat te veel stro gegeten heeft. De mest is dan erg droog en er zitten veel vezels in. Meestal is dit een milde koliek.
Complicaties kunnen optreden als de verstopping hardnekkig is of pas laat opgemerkt wordt. Alle mest blijft voor de blokkade steken waardoor de darm vol raakt en onder spanning komt te staan. Dit doet pijn. Omdat de darm zal proberen met ritmische contracties de inhoud naar achter te werken ontstaat een enorme ophoping voor de blokkade. Bovendien gaat de darm verkrampen rond de inhoud. Door te gaan bewegen ontspant de darm weer wat.
We helpen hierbij door een darmontspanner en een pijnstiller te spuiten. Als de blokkade zich in het achterste deel van de darm bevindt, kunnen we deze rectaal voelen. De dikke darm zit dan vol met een dikke, stevige inhoud en komt vaak wat verder naar achter te liggen.
Het is overigens niet zo dat de darm van achter uit leeg gehaald kan worden. We kunnen via een slang in de neus (neussonde) op verschillende manieren laxeren. Vervelend is dat het enige tijd gaat duren voordat de plaats van verstopping aangeroerd wordt door het middel.
VERSTOPPINGSKOLIEK DUURT SOMS ENKELE DAGEN
Bij een gezond paard kan het al 18 uur duren voordat het opgenomen voedsel er aan de achter kant weer uit komt. Als de darmen trager werken en bijna stil liggen duurt het nog langer. Een verstoppingskoliek kan zo soms meerdere dagen aanhouden.
In de tussentijd mag het paard natuurlijk niets meer eten en moet tussendoor rustig stappen om beweging in de darm te krijgen. Drinken mag het paard wel, het is dan wel fijn als in te schatten is of en hoeveel het paard heeft gedronken, dus liever met emmers dan via de automatische drinkbak.
GASKOLIEK
Bij plotselinge veranderingen in de voersamenstelling kan de fermentatie (vertering door darmbacterien) verstoord worden. Als de darmflora niet langzaam kan wennen aan een andere voersamenstelling, wordt enorm veel gas geproduceerd.
Een voor iedereen bekend voorbeeld is de te snelle overgang van hooi naar vers gras in het voorjaar. Naast een abrupte verandering van voer kan ook een verminderde beweeglijkheid van de darmen zorgen voor gasontwikkeling, bijvoorbeeld omdat het paard minder beweging krijgt. Ook wormen kunnen de beweging van de darmwand beinvloeden.
DE ERNST VAN GASKOLIEK
De ernst van gaskoliek verschilt afhankelijk van de hoeveelheid gas en de plaats van de gasophoping. Via pijnstillers willen we de spanning iets wegnemen. Meestal gaat het om een milde koliek die goed te behandelen is, als deze niet gecompliceerd is met liggingsveranderingen. Soms zit er zoveel gas in de darmen dat het er echt niet meer uit kan via de natuurlijke weg. Dan kunnen we ook via een dikke naald de darm van buitenaf aanprikken om het gas rechtstreeks te laten ontsnappen.
LIGGINGSVERANDERING EN AFSNOERING
Dit een zeer riskante koliekvorm, die gepaard gaat met veel pijn en meestal zeer heftige reacties van het paard. Zeker als een deel van de darm om zijn eigen as gedraaid is, de bekende ‘slag in de darm’.
Het is zaak zo snel mogelijk te gaan handelen. Vaak reageren deze patiënten niet of nauwelijks op pijnstillende of darmontspannende injecties.
Bij het vermoeden dat er een slag in de darm ligt, controleren we eerst of de maag niet op knappen staat. Als een darm afgesloten is hopen het opgenomen voedsel en de darmsappen op in de (kleine) maag en moet het eerst via een neussonde eruit. Een paard kan namelijk niet overgeven. Bij erge overvulling kan de maagwand zelfs scheuren, wat niet overleefbaar is.
Een snelle beslissing om het koliekpaard door te sturen naar een kliniek kan levensreddend zijn. Als een afsnoering te lang bestaat, sterft er zoveel darmweefsel af dat de kansen op herstel nog kleiner worden.
ANDERE DARMPROBLEMEN
Andere voorbeelden van liggingsveranderingen zijn de lies-, zak- of navelbreuk. Een stukje darm zit dan ingesloten in een holte waar hij niet hoort.
Ook kan een stuk darm in zichzelf gekeerd zijn zoals bijv. een mouw van een trui dat kan, dit noemen we invaginatie.
Bij valse koliek ligt de oorzaak buiten het maag-darmkanaal. Zo kunnen merries koliekverschijnselen hebben in de tweede helft van de dracht bij een draaiing van de baarmoeder. Hengsten met een draaiing van een testikel vertonen ook verschijnselen van koliek. Meestal is (eenzijdige) castratie de enige optie.
OPERATIES
Koliekoperaties kunnen in ons land maar in een paar gespecialiseerde klinieken worden uitgevoerd. Het zijn doorgaans zeer ingrijpende operaties, met wisselend succes, afhankelijk van de exacte aard van de problemen. Uiteraard wordt u vooraf geinformeerd over de specifieke operatie en de specifiekere operatiekansen.
PREVENTIE TEGEN NORMALE KOLIEKVORMEN
Echter, de kans op koliek kan zelfs bij de allerbeste zorg, helaas nog niet 100% teruggedrongen worden.
Door voeranalyse en ontwormen als dit nodig is, voorzichtig te zijn in de overgang weiland stal, zorgen dat het paard minder zand binnen krijgt, kunnen eigenaren kansen op koliek fors terugdringen.
Het ene paard is gevoeliger dan het andere paard. Goede verzorging kan helaas nog niet alle gevallen van koliek tegengaan. Blijven de klachten na wat stappen aanhouden, bel dan via het spoednummer voor behandeling.