HET PROCES VOOR, TIJDENS EN NA DE BEVALLING
Indien er bij de merrie bij eventuele eerdere geboortes en tijdens de dracht geen bijzondere problemen zijn geweest en de merrie goede voeding gehad heeft en haar entingen, is er geen reden om problemen te verwachten. Vergeleken met veel andere diersoorten en mensen, zijn veulenbevallingen zelden problematisch.
Wel is het belangrijk dat iemand de "normaalwaarden" goed in de gaten houdt, kijkt of het proces voor, tijdens en na de bevalling, normaal verloopt. De normaalwaarden sommen we hieronder op. Het is uiteraard altijd mogelijk ons bij twijfel te bellen.
Bij afwijkingen op de punten hier beneden, is het zeker verstandig om te bellen. Doe dit ongeacht het tijdstip van de dag of nacht, naar het spoednummer.
Deze pagina is in chronologische volgorde opgezet, is het veulen reeds geboren dan kun je voor de normaalwaarden bij geboorte, direct helemaal naar onderen scrollen.
NOG VOOR DE GEBOORTE
Als de merrie na inseminatie of de eerste drachtcontrole door een arts is dichtgezet, is het natuurlijk belangrijk dat zij enkele dagen voor de uitgerekende bevallingsdatum open wordt geknipt om inscheuren van de vulva tijdens de geboorte te voorkomen.
Sommige merries hebben een zodanige ontwikkeling van het uier, dat zij al voor de geboorte van het veulen biest gaan lekken. In dit geval is het verstandig deze biest op te vangen en in te vriezen, zodat het na de geboorte alsnog aan het veulen gegeven kan worden. In de eerste biest zitten erg belangrijke, door de merrie gemaakte, antistoffen. Als het niet lukt het op te vangen, neem dan ook contact op. Voldoende biestopname is van groot belang omdat het veulen de stoffen die daarin zitten, nog maandenlang nodig heeft voor bescherming.
Het kegelen is een belangrijke indicator dat de bevalling binnen afzienbare tijd gaat beginnen. De exacte datum is bij paarden lastig te voorspellen. Twee weken voor de datum, twee weken erna, of nog grotere afwijkingen, het kan allemaal. Er zijn diverse hulpmiddelen die u goed kunnen helpen, bij het proberen op "het moment" er op tijd bij te zijn.
Paarden zijn doorgaans niet alleen veel beter in het “natuurlijk bevallen” dan mensen, koeien, schapen enzovoorts, ze zijn ook veel sneller, een normale geboorte duurt ongeveer 15 tot 30 minuten. Daarna moet er echter nog even doorgewerkt worden door de paardeneigenaar, om te kijken of alles echt goed gaat met de nieuwe aanwinst.
Hieronder volgen de normale condities die gecontroleerd moeten worden, nog meer uitleg en een mooi filmpje van de universiteit van Gent. Zo kunt u alles eerst rustig bekijken. Zorg ervoor dat betadine, vaseline en handschoenen in de buurt zijn, mocht u moeten bijsturen.
HOE DRAAIT EEN VEULEN ?
Dit filmpje is van de Universiteit Gent en wordt gebruikt bij de opleiding van dierenartsen. Het is een mooi filmpje, waarin u goed zien welke draai het veulen gaat maken, van rugligging naar buikligging. Wat een knap stukje natuur!! Het laat zien wat er moet gebeuren als er maar 1 pootje uitkomt of een keizersnede gedaan wordt. Gelukkig komt dit bijna nooit voor bij paarden.
MEER UITLEG OVER HET GEBOORTEPROCES
Door het persen ontstaat toenemende druk op de buitenste blaas (waterblaas), die knapt. Dan loopt het vruchtwater weg, waardoor het geboortekanaal vochtig wordt gemaakt. Na ongeveer een kwartier verschijnt de vruchtblaas(pootjesblaas). In het filmpje zag u dat voorbenen langzaam verschijnen, het is normaal als het ene voorbeen net iets voor het andere ligt. Het hoefje van het tweede been moet zichtbaar worden, ongeveer halverwege de pijp van het eerste voorbeen. Mocht dit niet het geval zijn, dan zag u in het filmpje hoe iemand met schone hand naar binnen kan gaan en kan voelen of het tweede beentje en het hoofd er aan komt. Mocht u denken dat u naar binnen moet gaan, belt u ons dan zodat we u daarbij mondeling kunnen helpen en het gelijk weten als u niets voelt, want dan hebben we een spoedgeval.
Door de ligging van de voorbenen liggen ook de schouders van het veulen iets achter elkaar, waardoor de romp iets smaller wordt dan bij gelijke schouders en deze makkelijker geboren kan worden.
Vervolgens wordt de neus zichtbaar. Inmiddels zal de merrie liggen of gaan liggen, omdat het zwaarste gedeelte van de geboorte te regelen. Soms is het nodig de pootjesblaas rond het veulenhoofd te breken met de hand. Doe dit als het hele hoofd geboren is en het niet spontaan van nature scheurt. U kunt met een schone vinger door de mond en langs de neus van het veulen achtergebleven slijm en vliezen verwijderen.
Na iedere perswee van de merrie zakt het veulen weer iets terug in de merrie. Dit is normaal. Wel moet er na iedere perswee een klein beetje vooruitgang geboek worden. Het zwaarste deel zijn de schouders, zijn die er doorheen, dan volgt de rest van het lijfje doorgaans snel. Veel mensen kunnen de neiging niet weerstaan mee te trekken aan het veulen. Dit is in principe niet vaak nodig. Is het wel nodig dan dient dit echt zeer omzichtig met beleid te gebeuren: tegelijk met de wee en altijd in de natuurlijke richting, dat is naar achteren en naar beneden richting het spronggewricht.
Als de merrie nog rustig blijft liggen met de achterbenen van het veulen in de schede, is dat gunstig. Op zo'n moment krijgt het veulen nog een flinke hoeveelheid bloed via de nog intacte navelstreng. Ga de merrie dus zeker niet op jagen, laat haar rustig even liggen. Bij het opstaan van de merrie, zal de navelstreng scheuren. Zo niet, dan moet binnen 35-40 minuten na de geboorte, de navelstreng gebroken worden door te trekken (bel ook hiervoor de dierenarts!). Controleer of de navelstreng niet meer bloedt of urine lekt en niet zwelt. Desinfecteer het met Betadine of Chloorhexidine. Kom zo weinig mogelijk met de vingers aan de navelstreng. Doe latex handschoenen aan voordat u de navelstreng aanraakt. Als de navelstreng nog bloedt, moet deze worden afgebonden met een navelklem of een hechting. Neem in dat geval contact met ons op.
Daarna gaat de merrie vaak het veulen likken en “liken”. Dit drooglikken schept een band tussen merrie en veulen maar stimuleert ook de zenuwen en spieren van het veulen. Normaal probeert een veulen vaak na ongeveer 30 minuten zelf rechtop te staan. Wanneer dit langer dan een uur duurt, kan je het veulen beter een handje helpen. Hoe sneller het recht staat hoe sneller het kan drinken.
Het is van belang voor zowel de energievoorziening als de afweer dat het veulen binnen 2 uur staat en drinkt. Het is essentieel dat een veulen kort na de geboorte de eerste biest binnenkrijgt. Het veulen wordt immers zonder afweersysteem geboren, en de biest bevat belangrijke afweerstoffen die het veulen beschermen tegen allerlei infecties. Als dit niet is gelukt, moet de merrie gemolken worden en deze melk, het liefst via de sonde, aan het veulen worden gegeven. Bij drinken uit een zuigfles is er een grotere kans op verslikking.
Voor de merrie begint dan de nageboortefase, de placenta moet eruit. Als de nageboorte langer dan 3 uur blijft hangen, ga er dan niet aan trekken (kans op inwendige bloedingen) en knip het ook niet af, maar bel voor advies. In de tussentijd kan de nageboorte worden opgeknoopt om te voorkomen dat de merrie erop gaat staan.
De kleur van de placenta moet roze/rood zijn en niet groen/bruin, een indicator voor ontstekingen. We willen ook graag zien dat de nageboorte er echt op tijd en helemaal volledig afging, want de merrie kan ernstig ziek worden van een achterblijvende placenta of een stukje ervan. Bij problemen met de placenta is het uiterst belangrijk dat we de merrie medische behandeling kunnen geven, nog voordat problemen escaleren, zoals infecties van de baarmoeder of zelfs hoefbevangenheid. Wanneer de nageboorte na 2-3 uur nog niet is afgekomen kunnen we een bevorderend spuitje geven of gaan we met de hand restanten eruit halen.
Het veulen moet voldoende gaan drinken om voldoende binnen te krijgen. Dit kan op twee manieren gecontroleerd worden. Ten eerste kunt u zelf het veulen goed in de gaten houden in de eerste uren na de geboorte en kijken of deze drinkt bij de moeder. Een voordeel hiervan is dat u tegelijk ook zijn gedrag en het afkomen van de eerste mest kan beoordelen. Maar is er enige twijfel, bijvoorbeeld omdat de merrie voor het veulenen biest verloor (enkele dagen weinig is in totaal veel), laat gedronken wordt ( 6 uur na start van de melkgift zal de hoeveelheid antilichamen in de biest met 75% zijn afgenomen), of de merrie problemen had, dan is het mogelijk om een dag na de geboorte door ons de hoeveelheid antistoffen in het bloed van het veulen te laten meten. Bij onvoldoende biestopname mist het veulen de aankomende maanden bescherming tegen gevaarlijke ziekten en zou de gezondheid van het veulen dus een zeer hoog risico gaan lopen.
Op tijd urine produceren is belangrijk. Bij geen urine vorming is er mogelijk sprake van een blaasruptuur of er wordt urine gelekt via de navel.
Vervolgens is het verstandig het veulen dagelijks te temperaturen. Zodra de temperatuur te laag is, kan het veulen slomer worden en gaat minder drinken. Hierdoor belandt het in een negatieve spiraal, wat de gezondheid zeker niet ten goede komt. Indien de temperatuur te hoog is, kan er sprake zijn van een infectie.
TIJDENS GEBOORTE VAN HET VEULEN
Het eerste signaal dat het veulen gaat komen, is het zogenaamde kegelen: er komen wit-gele honingachtige druppels aan de spenen van de merrie te hangen. Dan wordt het tijd om alert te zijn. In de meeste gevallen volgt de geboorte binnen 24 uur. Maar ook hiervan wordt regelmatig door merries afgeweken. Na een tijdje volgen de eerste weeën. Tijdens de weeën (het samentrekken van de baarmoeder), wordt de uitgang van de baarmoeder voor het veulen wijder gemaakt.
Legt u een staartbandage aan, let er dan op dat deze niet te strak zit of knelt. Gaat de merrie per ongeluk te dicht tegen de stalwand liggen, jaag haar dan weer overeind zodat ze daarna op een betere plek gaat liggen. Er moet ruimte zijn voor het veulen om naar buiten te komen.
Eerst volgt het vruchtwater, om het geboortekanaal vochtig te maken. Dan verschijnt de pootjesblaas. Let erop dat er twee voetjes zijn, die naar beneden wijzen.
LET OP: Het vlies moet wittig zijn, het mag NIET dieprood doorbloed zijn, BEL DAN DIRECT VOOR HULP
De duur van de geboorte (vanaf start liggen/persen tot veulen eruit is) maximaal 30 min.
OVERZICHT NA DE GEBOORTE VAN HET VEULEN
De waarden tijdens de geboorte van het veulen zijn:
Het aantal minuten van geboorte tot veulen zich opricht van geheel plat liggen naar een borst-buikligging, zien we graag liggen tussen 1-2 min
Het aantal minuten tot de navelstreng breekt moet liggen tussen 30-45 min.
Binnen 24 uur moet de zogenaamde melkmest bij het veulen afkomen (hopjesvla-achtig)
Tussen 1 en 2 uur na bevalling moet het veulen gaan staan. Het veulen moet binnen 2 uur na geboorte drinken van moeder binnenkrijgen (de eerste biest is zeer belangrijk.)
De nageboorte moet van de merrie af komen binnen 2 uur. Dit is zeer belangrijk voor de verdere gezondheid van de merrie.
Het veulen moet binnen 6 uur voor het eerst mest afgeven en binnen 6 tot 10 uur urine
Ademhaling mag de eerste 30 min na geboorte 60-80/min zijn, daarna teruglopend in de eerste 12 uur naar 30-40 / min. Een onregelmatige ademhaling met lange pauzes is afwijkend!
Hartslag: eerste 5 min. > 60/min, na een uur 80-130/min.
Temperatuur: 37,2-38,6
Biestopname: minimaal 2L in eerste 8 uur (voor veulen van 50 kg)
Melkopname: dag 1 15% van het lichaamsgewicht, dus voor veulen van 50 kg 8L/dag, verdeeld over 12-24 keer (bij zelf drinken drinkt het veulen nog veel vaker). Om enig inzicht te krijgen of veulen genoeg drinkt kan de vulling/spanning van het uier van de merrie bekeken worden en de urineproductie van het veulen in de gaten gehouden worden.
Bij een goed gevaccineerde merrie en een probleemloze geboorte, is een veulenprik niet nodig. Wel is het raadzaam het pasgeboren veulen en de nageboorte op de dag van of een dag na de geboorte door de dierenarts te laten nakijken. Bewaar de nageboorte voor controle in een zak of een emmer.
VERZORGING VAN DE NAVEL VAN HET VEULEN
In het algemeen geldt dat het belangrijk is dat veel tijd gegeven wordt aan het opbouwen van vertrouwen in de mens. Zeker bij veulens die wat terughoudender zijn, is het goed hier extra tijd voor uit te trekken.
Vervolgens is het belangrijk dat het wondje bij de navelstreng van het veulentje niet gaat ontsteken.
Maak daarom gedurende minimaal 4 dagen minimaal 3 keer per dag het naveltje schoon met BETADINE OPLOSSING (niets anders). Dat mag op een schoon doekje of kan in een eierdopje.
TWIJFELEN NIET NODIG
Is er tijdens het geboorteproces en de uren er na op welk moment van de dag of nacht dan ook, aanleiding voor enige vorm van twijfel, schroom dan niet te bellen voor overleg en hulp op ons spoednummer.
Het is belangrijk te weten dat veulens veel kwetsbaarder zijn dan volwassen paarden. Is er daarna enige twijfel over de conditie van het veulen, neem dan direct de temperatuur op en pak de telefoon voor overleg.
Wij wensen u een probleemloze bevalling en een schitterend gezond veulen!
