DE OORZAAK VAN DROES
Droes wordt veroorzaakt door Streptococcus Equi spp Equi en is de meest voorkomende bacteriele luchtwegziekteverwekker bij paarden.
Besmetting kan plaatsvinden via direct neus-neus of neus-mond contact van paard tot paard, hieronder valt ook hoesten en proesten, of via indirect contact als handen, emmers, waterbakken, tuig maar ook via huisdieren als honden en katten.
Paarden van alle leeftijden kunnen ziek worden maar vooral bij jonge paarden komt droes vaak voor.
Afhankelijk van het weer kan de droesbacterie 4 tot 6 weken overleven in water. Gedeelde drinkbakken kunnen dus een belangrijke infectiebron zijn. Op hekken, weilanden en boxwanden overleeft de bacterie doorgaans korter (enkele dagen tot een week).
DE SYMPTOMEN VAN DROES
De meest voorkomende zijn koorts, niet goed eten, sloom, zwelling van de lymfeknopen in hoofd/halsregio en/of een vieze neus.
De ernst van deze verschijnselen hangt onder meer af van de weerstand van het paard, de hoeveelheid bacterien waaraan het paard is blootgesteld en de duur van deze blootstelling.
Een met droes besmet paard krijgt doorgaans binnen 3 tot 14 dagen heftige keelontsteking en voelt zich doorgaans erg ziek. De infectie stopt vaak 2-3 weken later, maar kan soms 4-6 weken of nog langer aanhouden.
De bacterie veroorzaakt vaak opvallende abcessen onder de kaak of boven het strottenhoofd (achter de kaaktakken), echter deze symptomen zijn er niet altijd! Abcessen gaan doorgaans pas 1 tot 4 weken na infectie doorbreken.
Paarden vormen nog steeds een besmettingshaard tot minimaal 6 weken nadat de laatste pus of het laatste snot gezien is en dienen in isolatie te blijven!!
DE DIAGNOSE DROES
Verdikkingen en koorts kunnen ook andere redenen hebben, niet iedere verdikte lymfeknoop is droes. Vervolgens geven niet alle droesgevallen direct expliciet bovenstaande symptomen.
Men weet ook dat droes in mildere vormen kan voorkomen; er worden dan geen abcessen gevormd maar er volgt slechts een milde hardnekkige verkoudheid. Als er bijvoorbeeld snot in 1 neusgat zit, kan het een ontstoken kies zijn, maar in de praktijk blijkt dat het in sommige gevallen ook droes kan zijn.
De diagnose droes kan bij uitbrak gesteld worden met behulp van een neusswab indien er daadwerkelijk sprake is van snot of abcesinhoud of indien er een abces open is gegaan. Andere optie is met behulp van een mobiele luchtzakspoeling.
DRAGERS VAN DROES
Bij ongeveer 10% van de paarden blijft de droesbacterie na een infectie in de luchtzakken aanwezig, paarden bij wie dit gebeurt noemen we "dragers".
Deze dragers kunnen de bacterie ongezien gedurende maanden tot jaren bij zich dragen en met tussenpozen uitscheiden, en dus andere paarden besmetten, zonder daar zelf weer ziek van te worden. Wanneer er op een stal telkens nieuwe uitbraken optreden zonder duidelijke oorzaak kan het dus zijn dat er dragers op stal staan. Paarden kunnen ook drager worden zonder zelf voorafgaand symptomen van droes te laten zien.
BEHANDELING VAN UITGEBROKEN DROES
Feitelijk is er helaas niet heel veel te doen bij een droesinfectie, behalve goede zorg geven. Besmette dieren dienen direct geïsoleerd te worden en zorg voor voldoende (zacht) voer en vers drinkwater. Laat de abcessen voldoende rijpen zodat ze doorbreken of geopend kunnen worden. Daarna kunnen de meeste abcessen nog enkele dagen/weken gespoeld moeten blijven worden. LET OP: pus en spoelsel bevatten veel bacterien en zijn dus erg besmettelijk!
Bij hoge koorts kunnen er koortsremmers gegeven worden.
Zodra een paard besmet is kan het problemen krijgen met ademhalen en slikken, zodra de abcessen zijn opengebroken verdwijnen de ziekteverschijnselen meestal snel. Het doormaken van droes geeft helaas slechts een deel van de paarden een langdurige bescherming. LET OP: paarden vormen nog steeds een besmettingshaard tot minimaal 6 weken nadat de laatste pus of het laatste snot gezien is, dus het is handig ze nog in isolatie te blijven!!
Dragers van droes zijn vaker zogenaamde "gezondheidskwakkelaars". Ook het besmettingsrisico kan aanleiding geven van dragerschap af te willen. In geval van dragerschap kunnen de luchtzakken gespoeld worden. Bij een luchtzakspoeling gaan we met een flexibele slang voorzien van een kleine camera in de luchtzakken van uw paard. Zo kunnen we zien of er daadwerkelijk pus aanwezig is en bovendien kunnen we de luchtzak direct gaan spoelen waarbij het spoelsel wordt opgevangen om getest te worden op het voorkomen van Streptococcus Equi spp Equi (de droesbacterie).
In het geval van dragerschap kan het voorkomen dat dieren soms meerdere keren gespoeld en getest moeten worden alvorens ze helemaal echt "schoon" zijn. Slechts in uitzonderlijke gevallen lukt het helaas niet dieren schoon te krijgen ondanks uitgebreid spoelen en antibiotica.
De behandelingen kunnen in principe op stal plaatsvinden.
Het mooiste is natuurlijk altijd voorkomen dat er meer dragers op een stal ontstaan. In geval van een uitbraak op stal kan alert zijn en snel handelen soms al veel verdere verspreiding voorkomen:
Bron: Informatiefolder MSD Animal Health Droes
COMPLICATIES BIJ ACTIEVE DROES
In enkele gevallen kunnen de volgende complicaties als gevolg van een droesbesmetting optreden: longontsteking, cornage, verslagen droes (abcessen door het hele lichaam) en purpura hemorrhagica of morbus maculosis. Deze laatsten zijn een soort allergische reactie op de bacterie.
VACCINATIE VOOR EEN ALGEMEEN MILDER VERLOOP
Als stabiliseren van een stal lastig is, kan vaccineren overwogen worden voor een hogere bescherming. Wanneer alle paarden in de koppel of op stal worden gevaccineerd kan dit de infectiedruk verlagen waardoor er slechts weinig en mildere symptomen zullen optreden bij een uitbraak.
De droesenting is een basisenting. Daarna dient een droesenting echter vaak herhaald te worden, elke 3 tot 6 maanden.
VERDERE PREVENTIE
Naast eventuele droesvaccinatie blijven uiteraard de algemene regels gelden om besmetting van infectieziekten te voorkomen. Denk hierbij aan een goede stalhygiene, laat paarden niet aan elkaar neuzen, gebruik eigen drinkbakken/emmers ook op concours en blijf zo veel mogelijk van andermans paarden af.
MET ISOLATIE KUNNEN VEEL PROBLEMEN OPGEVANGEN WORDEN
Ook raden wij aan nieuwe paarden op stal minimaal 2 tot 3 weken apart te zetten van de rest. Tijdens deze weken van quarantaine kan dagelijks gemonitord worden of het paard symptomen gaat ontwikkelen van een mogelijke virale of bacteriele infectie.
Een definitieve verhuizing, de weg moeten vinden in een nieuwe kudde, met ander voer, nieuwe omgeving enz. Dat kan een hoog stressniveau veroorzaken en dan komen virussen en bacterieen gewoon sneller naar boven drijven.
Veel mensen vinden isolatie zielig of gedoe, dus willen ze als nieuwkomer liever gewoon gelijk de groep in. Dat kan ook, maar het is in de praktijk wel erg vaak de oorzaak van verdere onnodige problemen. Met alle begrip voor praktische zaken, als paardenarts kunnen we directe groepsopname daarom niet aanbevelen.
DROES DRAGERS OPSPOREN
De eerste stap voor het opsporen van dragers kan bloedonderzoek zijn. Hierbij wordt gekeken of het paard antistoffen tegen de bacterie in het bloed heeft; zo nee dan is de kans wat kleiner dat het een drager betreft. Zo ja, dan heeft het paard óf onlangs een droesinfectie doorgemaakt óf we hebben te maken met een drager.
Het onderzoek met de grootste zekerheid omtrent juistheid van de uitslag is een luchtzakspoeling. Hierbij kijken we met een camera in de luchtzak naar aanwijzingen (pus of "stenen") en van we spoelsel op dat vervolgens getest wordt op aanwezigheid van de bacterie (zie ook behandeling). Indien deze test positief is, hebben we met zekerheid te maken met een drager.
Een drager behandelen werkt natuurlijk preventief voor de groep. Andere belangrijke reden is dat dragers kwakkelaars kunnen worden, ze zijn moeilijk fit te krijgen of lang fit te houden omdat droes latent maar voortdurend aanwezig is. Bij paarden die veel kwakkelen geeft een luchtzakonderzoek dan vaak een waterdichte verklaring en kan het paard of de pony dus via behandeling toch weer goed fit en gezond te krijgen zijn.
Een drager behandelen is een traject met bijna altijd positieve uitkomst. Slechts incidenteel zijn de stenen pus in de luchtzak zo groot geworden, dat ze lastig of niet meer weg te spoelen zijn.
VERANDERINGEN IN DE HOUDERIJ
Vroeger stonden paarden vooral aan huis en had men er gemiddeld twee of drie. Ieder paard had ook een stal. Dat beeld is niet achterhaald, maar er zijn wel veel meer afwijkingen op.
Volwassen paarden staan tegenwoordig minder vaak aan huis, er is veel meer paardenverkeer tussen grotere stallen en er is niet altijd een stal. Er is meer aandacht ontstaan voor het belang van sociaal contact tussen paarden. Dat is fijn, want paarden hebben behoefte aan vriendschap.
Echter, bij dit soort veranderingen krijgen alle besmettelijke ziektes steeds grotere kansen, terwijl er juist voor deze ziekten geen klare medicijnen zijn. Er zijn meerdere redenen, om toch vooral ook afgescheiden groepen in de groep te blijven vormen.
Uiteraard is de medische component niet de enige factor voor welzijn, maar dat beheersing van medische ongemakken de nodige aandacht kan gaan afdwingen is duidelijk. Goede gezondheid moet in werkelijkheid natuurlijk een enorm belangrijke component zijn bij het nadenken over welzijn. Paarden die fit en gezond zijn, zijn doorgaans altijd veel vrolijker dan zieke of halfzieke paarden.
ALLE BEGELEIDING, OPTIMAAL MOBIEL
We kunnen gerust zeggen dat onze praktijk zowel bij de preventie als bij een uitbraak van droes alle mogelijke begeleiding kunnen bieden en optimaal mobiel kunnen werken. Welke begeleiding of behandeling exact wenselijk is, bepalen eigenaren uiteraard zelf.
De praktische omstandigheden zijn overal anders, dit maakt droes nooit helemaal een standaard verhaal. Per stal is het erg verschillend wat haalbaar is ter voorkoming van onderlinge verspreiding en daarom kan ook de behoefte aan maatregelen sterk verschillen.